De derde week van april heb ik door mogen brengen in noord Zweden, in de buurt van Skelleftea. Een prachtig Scandinavisch landschap is hier het decor voor de balts van korhoenders. Een prachtig natuurfenomeen dat ik al jaren graag eens van dichtbij wilde bewonderen en fotograferen... En dat is gelukt!
Dag 1
Op maandag ochtend 20 april stap ik op het vliegtuig richting Skelleftea. Best spannend, want ik ga helemaal alleen, al ben ik in goede handen. Ik heb een reis geboekt bij Conny Lundstrom met als hoofddoel het fotograferen van bolderende korhoenders. De derde week van april is doorgaans het hoogtepunt van de korhoenderbalts en er is goede kans op veel actie met als het geluk meezit ook de dames korhoen die langskomen op de baltsplaats.
Verder weet ik dat ik gebruik kan maken van Conny's 'eagle hide': een schuilhut waar de hele winter door vlees en vis uitgelegd wordt en waar 's winters steenarenden op het aas afkomen. Steenarenden zijn Conny's specialiteit, maar in april zit je op de grens van het seizoen: het vrouwtje zit al op het nest en het mannetje is al erg druk met de verzorging en het komende nest. De kans op steenarend voor de hut is er dus nog wel, maar aanzienlijk kleiner dan in de wintermaanden. Spannend dus wat deze trip op gaat leveren, maar ik heb er ongelofelijk veel zin in!
Na een lange dag onderweg te zijn geweest vanwege een slechte overstaptijd op Stockholm kom ik om 11 uur 's avonds aan in Skelleftea. Conny wacht me op en om rond 12 uur val ik in slaap. De wekker staat om kwart over 2, dus de eerste nacht is wel even bikkelen, zeker na een lange reisdag. Je moet er wat voor over hebben, zeg ik altijd maar. Gelukkig zijn de weersvoorspellingen voor morgen ochtend erg goed: zon en weinig wind, perfecte omstandigheden!
En na een uur midden in de nacht in de auto gezeten te hebben komen we dan op de plek aan waar het moet gebeuren: een grote, open plek midden tussen enorme uitgestrekte bossen. Het is een soort veengebied waar nu zo'n 30 centimeter water op staat omdat de zachte veenbodem stijf bevroren is. In feite is het nu dus een uitgestrekt, ondiep meer met ijs en sneeuw dat gebruikt wordt al gezamenlijke baltsplaats: de lek zoals dat heet.
- Canon 5D MKII
- Canon 24-70 F2.8 op 24mm
- 1/30e @ F2.8
- iso 1600
Korhoenders hebben de gewoonte om op een vaste locatie samen te komen: de mannen doen hier hun best om er op hun mooist uit te zien en ze proberen middels gevechten andere mannen af te troeven. Bij goed weer kan dit de hele nacht doorgaan en als de heren geluk hebben komen de dames langs om een geschikte heer te vinden. Begin april beginnen de mannen al te bolderen, maar zijn de vrouwtjes nog in geen velden of wegen te bekennen en het bolderen gaat door tot half mei.
Omdat het goed weer is horen we bij aankomst bij de lek de mannen al volop bolderen, een prachtig, klokkend geluid dat ze op de een of andere manier met een opgezette keel maken. We ploegen in het schermerdonker door een laag van 30 centimeter ijswater, met een laag ijs en sneeuw er op. De sleutel is je tijd te nemen want als je onderuit gaat valt een ochtend fotograferen in het water en mag je hopen dat je je apparatuur droog weet te houden. Na zo'n twintig minuten glibberen kom je aan bij de hut, de korhoenders zijn gevlogen maar zullen weer terug komen zegt Conny. Meestal zijn ze nog niet aan het bolderen rond deze tijd van de nacht. Ik mag kiezen en kies op basis van de zonsopkomst en de locatie waar de korhoenders actief waren voor de tent die de beste kansen geeft op tegenlicht. En daar lig je dan, om half 4 's nachts. Te wachten tot de korhoenders terug komen. En dat duurde even, bijna een uur lig je te wachten en vraag je je af of ze überhaupt terug komen en waarom je in vredesnaam geld betaald om midden in de nacht in een te krap tentje op een ijsmeer te liggen kleumen...
Maar dan hoor je opeens vleugelgeraas en landen meer dan tien korhanen op zo'n 20 tot 40 meter voor de tent. Niet direct fotograferen heeft Conny me verteld, geef ze even de tijd om op gang te komen. Een minuut later beginnen de geluiden en gaan de staarten omhoog. Nog een minuutje geduld en dan gaat het los. Overal om je heen hoor je de korhoenders klokken, schreeuwen en vechten. Dankbaar geniet ik van dit enorme avontuur en dit moment in de middle-of-nowhere in de ruige Zweedse natuur. Wat een belevenis!
Iso 1600 en dan een sluitertijd van 1/50e. Niet bepaald geweldige cijfers voor fotografie zou je zeggen, dus om dit moment te vangen en de sfeer van het nachtelijk bolderen vast te leggen maak ik foto's die bewust onderbelicht zijn. Het levert wat sluitertijd op en de donkere, blauwe foto's beelden voor mij deze deel nachtelijke belevenis verreweg het beste uit. Overbelichten voor mooie witte sneeuw komt nog wel!
En hier is al die commotie dan om te doen: een prachtige dame die tien mannetjes tegelijk het hoofd op hol kan doen slaan. Zodra het vrouwtje zich laat zien vechten de heren nog fanatieker en proberen in druk te maken rondom het vrouwtje. Deze drentelt wat heen en weer tussen de hanen en zet het op een loopje wanneer een mannetje iets te opdringerig wordt. Eventjes paradeert ze vlak voor de tent langs, een mooi moment!
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/400e @ F5.6
- iso 1000
Twee heren krijgen het vlak voor mijn tent met elkaar aan de stok en dreigen wat af. Dit geeft mooie kansen op dynamische houdingen. Helaas hebben alle gevechtsmomenten missende vleugelpunten omdat het iets te dichtbij gebeurde, maar ook de dreigende houdingen en felle blikken spreken boekdelen.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/320e @ F5.6
- iso 1000
Eindelijk begint de zon boven de horizon te komen en worden de iso's lager en de kleuren minder blauw. Dit mannetje liet zich mooi fotograferen terwijl hij regelmatig het op een krijsen zette. Hij wilde graag zijn volledige omgeving imponeren en dus draaide hij continu, waarbij hij een keer recht naar de camera krijste.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/125e @ F5.6
- iso 800
En dan schuift de zon voorbij de horizon. Hoewel de meeste hanen niet echt de juiste positie hebben gekozen beweegt er zich eentje richting de zonsopkomst en zo ontstaat een mooi warm beeld. Helaas staat er net te veel wind om ademwolkjes zichtbaar te maken, maar de roze tinten van de zonsopkomst op de sneeuw geven in deze subtiel onderbelichte foto toch al een prachtig resultaat zou ik zeggen.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/400e @ F5.6
- iso 320
Oei, wat is het lastig kiezen tussen de honderden foto's die je maakt op zo'n ochtend. Tijd voor minder woorden en meer foto's. Een prachtige periode van zacht zonlicht breekt aan en ik probeer het gebeuren zowel klein als groot in beeld te vangen en de prachtige dennenboompjes die het zonlicht opvangen te gebruiken als mooie kleurdetails die zo typisch zijn voor het Zweedse landschap en daarmee het habitat van deze stoere vogels.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/500e @ F6.3
- iso 320
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/500e @ F6.3
- iso 320
En dan, om een uur of 7, besluiten de hanen dat ze er genoeg van hebben en vliegen min of meer tegelijk weg. Mij achterlatend met iets minder dan 1000 beelden en een ongelofelijke ervaring. Ik bedank me dat veel mensen nu ongeveer wakker worden terwijl het er hier eigenlijk op zit voor vandaag. Ik zou een middag in de arend hut kunnen gaan zitten, maar besluit het iets rustiger aan te doen na een dag reizen en 2,5 uur slaap. Ik heb nog enkele dagen te gaan en migraine loert bij mij al gauw om de hoek als ik te intensief bezig ben en te weinig slaap krijg.
Maar nog niet helemaal, we hebben nog de hele middag licht en dus gaan we kijken of er nog leuke fotografie mogelijkheden zijn. We kijken bij Conny's drijvende schuilhut, maar het water blijkt te laag te staan voor de tijd van het jaar en dus is het op dit moment geen drijvende schuilhut te noemen. Wel zien we in de verte het koppeltje kraanvogels dat met wat geluk vlak voor de hut vist. Geen kraanvogels dus. Daarom door naar een plekje waar Conny een ruigpootuil weet te slapen. Een erg leuke soort en een fotogeniek slaaphol, dus we gaan die kant op. Eerst kan ik rustig mijn statief opstellen en alvast even een testfoto maken. Dan krabbelt Conny op de stam van de slaapboom en jawel, de ruigpootuil steekt even zijn hoofd naar buiten om te kijken wat er gebeurt. 10 foto's later zakt hij weer terug, maar mag ik weer een mooie soort bijschrijven op mijn lijst.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/640e @ F6.3
- iso 100
Dag 2
Als we om drie uur 's nachts weer aankomen is het wat winderiger en bewolkt. En in tegenstelling tot de eerste dag zijn de korhoenders nog niet aan het bolderen. We kruipen weer in de tent en dan begint het wachten. De korhoenders komen vanwege het slechtere weer wat later, maar laten zich uiteindelijk weer goed fotograferen. Ik probeer dit keer eens met de 70-200mm een overzichtsfoto te maken van de korhoenders in het landschap.
- Canon 5D MKII
- Canon 70-200mm F4 @ 200mm
- 1/50e @ F4
- iso 640
Vanwege het grauwe weer krijg je wat ander licht, en in dit licht komt het rood van de wenkbrauwen wel mooi uit. Even poseert een mannetje heel mooi op een sneeuwheuveltje. Het rood steekt prachtig af tegen het zwarte verenkleed en in de achtergrond maakt een tweede mannetje het beeld af. Ook twee vechtende mannetjes met een derde toeschouwer maakt een leuk plaatje.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/200e @ F4
- iso 400
Als na zonsopkomst de wolken nog even breken en de zon er door komt krijg je weer heel ander licht. De tent die ik gekozen heb is gepositioneerd voor tegenlicht, maar de lek is vrij groot, dus ik bijna naast de tent krijg ik licht in de rug en geeft de zon mooie kleuren: het rood wordt lekker fris zo en de blauwe glans op het verendek komt beter uit. De balts begint al wel duidelijk af te koelen en de hanen pikken nog een grasje mee hier en daar. Al foeragerend komt een haan tot een meter of 5 voor de hut en kan ik zonder converter zelfs een kopportretje schieten. Je ziet aan de wenkbrauwen al dat de hormonen weer wat bedaard zijn, ze zijn duidelijk minder opgeblazen.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/320e @ F6.3
- iso 250
De middag besteed ik in de arendhut van Conny. De winter is het hoogseizoen en in april zit het vrouwtje al op het nest. Hierdoor is het mannetje erg druk en kan hij dagen lang niet voor de hut verschijnen. Ik heb dus maar een klein kansje, maar uiteraard wil je dat kansje wel pakken. Bij aankomst in de hut blijkt de arend aanwezig voor de hut, maar hij vliegt logischerwijs weg als wij in de buurt komen. In eerste instantie lijkt het een tegenvaller, want als hij al gegeten heeft dan weet je bijna zeker dat hij niet meer langs komt. De enige hoop is nog dat hij er nog maar net was en dus terug komt. Het wachten begint en 2,5 uur later nog geen arend.
Totdat opeens alle aanwezige bonte kraaien en raven schreeuwend de lucht in gaan... en ja hoor, daar komt de arend aangevlogen, wat een machtig beest! Hij land in een boom en ik laat hem rustig zitten zonder mijn lens te bewegen want beweging kan de arend weer weg jagen. De sleutel is wachten tot hij gaat eten, daarna accepteert hij veel meer, maar nog steeds blijft voorzichtig en langzaam bewegen belangrijk dan. Hij komt naar beneden gezeild en land even in een boom voor hij op het vlees valt. Een mooie kans om heel voorzichtig (vol adrenaline en met trillende handen) mijn eerste foto te maken van de steenarend in het Zweedse landschap.
- Canon 70D
- Canon 70-200mm + 1.4 converter @ 263mm
- 1/200e @ F5.6
- iso 100
Zeker 45 minuten zit hij op de grond te eten, maar tussen takken, dus niet echt fotogeniek. Dan gaat hij op de wieken en lijken de kansen verkeken, maar gelukkig land hij nog even op een boom om zijn snavel schoon te vegen. De perfecte fotokans om dit prachtige beest nog een keer op de foto te zetten voordat hij definitief weer verdwijnt. Inmiddels zit mijn converter er tussen en onderstaande beeld is dan ook zo goed als het volledige beeld. Wat een geluk en wat een middag!
- Canon 70D
- Canon 500mm + 1.4 converter
- 1/320e @ F6.3
- iso 400
Dag 3
Na twee nachten om 2 uur de wekker te hebben gezet besluit ik vanwege slechte weersvoorspellingen en het grote risico op een migraine aanval uit te slapen en een ochtend de korhoenderbalts over te slaan. De middag breng ik opnieuw door in de arendhut en ongelofelijk maar waar, bij aankomst van de hut vliegt net als gister de arend weg, dat bied hoop! Uiteindelijk liet de arend zich zien, maar lukte het niet om betere beelden te maken. Maar de 6 uur durende zit was meer dan de moeite waard: allereerst was er vlees vlak voor de hut uitgelegd in de hoop dat ik een kopportret van de steenarend kon schieten. Dat was niet het geval, maar wel lieten raven zich verleiden en na wederom rustig wachten tot ze goed en wel ontspannen aan het eten waren kon ik deze schuwe vogels minuten lang fotograferen op enkele meters voor de hut. Erg gaaf om deze prachtige vogel met zijn zware snavel van zo dichtbij te kunnen bewonderen! Maar ook in het typisch Scandinavische landschap misstaat een raaf niet.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/320e @ F5.6
- iso 200
- Canon 70D
- Canon 70-200mm + 1.4 converter @ 208mm
- 1/200e @ F5.6
- iso 100
Toen het ook nog ging sneeuwen kwamen de fotografie mogelijkheden helemaal goed los. Overdag een subtiel buitje waarin ik de bonte kraai vast kon leggen, maar toen het helemaal los barstte werd het pas echt boeiend en gaf de lucht vol vlokken een wonderlijk mooi effect. Ik heb geprobeerd dit uit te buiten door zowel landschappen als landschappen met de altijd aanwezige kraaien vast te leggen.
- Canon 70D
- Canon 400mm F5.6
- 1/800e @ F5.6
- iso 1600
- Canon 70D
- Canon 70-200mm + 1.4 converter @ 280mm
- 1/800e @ F5.6
- iso 1000
Dag 4
De vrijdag ochtend is weer een prachtige, heldere ochtend met goede omstandigheden en een hoop activiteit voor de hut. Er was een dun laagje verse sneeuw vastgeplakt aan de vegetatie en dit geeft een soms sprookjesachtig uiterlijk op de lek. Op een gegeven moment komen er zeker tien dames tegelijk ingevlogen en de heren gaan met vernieuwd fanatisme aan de slag: er wordt volop gebaltst, maar ook gevochten door de heren.
- Canon 70D
- Canon 500mm
- 1/80e @ F4.0
- iso 500