Verandering van spijs doet eten. Als natuurfotograaf die zich vooral met macrofotografie bezig houdt heb ik soms wel eens zin in iets anders. Iets groters. Iets groots! En dus maak je plannen en dit jaar was het zo ver. Ik heb muskusossen gefotografeerd in een witte sprookjeswereld. Wat een stoere beesten! Maar bovenal: wat een geweldige ervaring! Kamperen in een verstilde sneeuwwereld, wakker worden met noorderlicht boven je tent of uitgestrekte bergen die roze kleuren in het eerste licht. Dat is niet in woorden te vatten. Toch ga ik mijn best doen en ik hoop dat je de moeite wilt nemen om niet alleen plaatjes te kijken, maar ook het verslag te lezen. Omdat de beelden nog meer gaan spreken als ik mijn ervaringen en gevoelens tijdens het fotograferen ook kan delen.
De muskusos is een arctisch dier en de meest noordelijk voorkomende hoefdrager. Met hun massieve voorkomen (ze kunnen de 400 kg halen!), dikke vacht en lange haren zijn ze goed uitgerust voor extreme omstandigheden. En daarmee komen ze absoluut imposant over. Een geweldig doel dus om deze stoere beesten in winterse condities te fotograferen en het arctische karakter tot zijn recht te laten komen.
Ik heb contact gezocht met Floris Smeets, een natuurkenner en fotograaf die geëmigreerd is naar Noorwegen en daar onder andere reizen voor fotografen organiseert en gidst. Hij kende het gebied, de dieren en heeft ervaring met kamperen onder extreme winterse omstandigheden. En dat is nodig, want bij -20 en kansen op forse wind is kamperen nou niet bepaald een ommetje door het park. Hij had de nodige spullen beschikbaar, van sneeuwschoenen tot een betrouwbare tent. Onder zijn leiding ben ik samen met Kevin Morgans het avontuur aangegaan.
Dag 1
En een avontuur was het! Het begon al met de manier om het gebied in te gaan: de ossen zijn doorgaans te vinden op de toppen in het gebied, omdat de wind daar de sneeuw wegblaast en de dieren dus gemakkelijker bij hun voedsel kunnen komen. En energiebesparing is van levensbelang in de koude, Noorse winters. Om met het nodige gewicht van kampeerapparatuur en fotoapparatuur dieper het gebied in te trekken heeft Floris een sledehondentocht geboekt. We mogen zelf helpen met het optuigen van de slede en het aandoen van de harnassen van de honden. Na deze intensieve ervaring (wat zijn die sledehonden krachtig!) gaan we bij een strak blauwe lucht het gebied in. Een bijzondere eerste kennismaking met het gebied, zo staand achterop een hondenslede!
En als je dan midden tussen de met sneeuw bedekte bergen bent gekomen is het eerste wat je doet je basekamp opzetten: in feite niet meer dan een goede tent en een gat in de sneeuw waarin je water kunt koken zonder dat de wind je gaspitje uitblaast. Als de tent goed verankert is in de sneeuw en met een laag sneeuw is geïsoleerd aan de onderkant is de dag al een heel eind gevorderd, maar we hebben al muskusossen gespot op de toppen. We trekken onze sneeuwschoenen aan, hijsen ruim 15 kilo aan fotoapparatuur op onze rug en beginnen de klim naar de top. Naar boven klimmen is pittig. Je bent meer dan een uur onderweg en op sneeuwschoenen loop je toch niet echt ontspannen. Kortom, concentreren op waar en hoe je je voeten neerzet, het gewicht op je schouders proberen te negeren en gestaag doorstappen.
Met lede ogen zien we aan hoe de kudde die we op de toppen zagen tijdens onze klim uit het zicht verdwijnt. Ze trekken met zo'n stevig tempo verder dat we ze met geen mogelijkheid meer in gaan halen. Het lukt dus niet om met het laatste licht onze eerste beelden te maken. Ontzettend jammer, want met een afwisseling van wolken en zon is het licht echt grandioos. Frustrerend, maar gelukkig is de trip pas net begonnen. Het is hopen dat we op onze eerste volle dag meer geluk hebben en onze 'prooi' kunnen vinden.
In het blauwe uurtje lopen we weer naar beneden en daar aangekomen is het inmiddels donker geworden. Tijdens het koken valt het duister echt in en onder een ongelofelijke heldere sterrenhemel, zonder enig vals licht eten we ons diner: voedsel dat je aan moet maken met gekookte sneeuw. In feite niet veel meer dan een uit zijn krachten gegroeid portie cup-a-soup, met een flinke hoeveelheid calorieën. We zullen nog wel eens verlangen naar een goede maaltijd van verse ingrediënten, maar wat maakt de maaltijd nou uit als je tussen de bergen, in stilte, onder een indrukwekkende sterrenhemel met onhandige wanten aan je handen probeert je eten zonder morsen naar binnen te krijgen?
Dag 2
Onze eerste volle dag startte grandioos met heerlijke kleuren tijdens zonsopkomst. Je opent de tent, kijkt om je heen en kan niet anders dan direct de camera tevoorschijn te halen. Voor een mooi beeld hoef je niet meer te doen dan tien meter weglopen bij de tent om een sneeuwpakket zonder voetsporen te krijgen. En dan maak je het onderstaande landschapsbeeld. Ongelofelijk toch?
Na het ontbijt hijsen we opnieuw onze 15 kg op de rug en beklimmen de top. We weten niet zeker waar we de ossen kunnen vinden, maar we weten wel waar ze niet zitten en dus weten we in welke hoek we nu willen gaan zoeken. Na een forse klim komen we op een andere top uit. En zodra ik vrij uitzicht krijg begint het genieten. Wat een panorama, wat een uitzicht! Ik zie de Snøhetta voor het eerst. Dit is de hoogste top in Dovrefjell en dankzij de sneeuw en de elegant vloeiende bergen er omheen werkelijk waar adembenemend. En in deze sprookjessetting zien we onze eerste muskusossen van dichterbij: een kudde van dames en wat jongere dieren.
We volgen de kudde dames een poos en proberen zo goed en zo kwaad als het gaat in deze grote, zwart-bruine groep met behulp van een juiste compositie enkelingen te isoleren in een goed beeld. Ook proberen we de achtergrond te selecteren zodat de omgeving ook zijn rol mag spelen in het beeld. Maar echt wat bijzonders schieten lukt niet. Gelukkig krijgen we niet al veel later bezoek van een ranger die ons verteld dat er een groepje van 5 stieren een stukje terug op de helling ligt. De heren zijn beter benaderbaar, imposanter met hun massieve, gehoornde voorhoofd en een klein groepje maakt het fotografisch iets gemakkelijker. Kortom: we gaan direct op zoek naar de heren. Dit groepje zou ons belangrijkste onderwerp worden de komende dagen.
Na een poos zoeken vinden we de stieren die rustig liggen te chillen op een steile helling. Het is inmiddels al vrij grauw aan het worden dankzij bewolking, dus na een poosje gaan we terug richting tent. We hopen dit groepje de volgende dag terug te kunnen vinden.
Dag 3
De derde ochtend start onverwacht een stuk later dan gepland. We worden wakker van de roep van het moerassneeuwhoen. Een prachtige wekker, maar we hadden gepland door de telefoon gewekt te worden. Helaas bleek de batterij leeg en dus hebben we een heerlijk lange nacht gemaakt. Na het ontbijt klimmen we wederom omhoog, op zoek naar het groepje van de vorige dag. Bijna boven aangekomen na een pittige klim kijken we over een richel naar beneden en zien in de diepte een paartje muskusossen staan. Je zou zeggen dat de hele klim voor niks was, nu moeten we weer naar beneden. Maar het mooie van dit hoge standpunt is dat je de rivier die in het dal stroomde (en nu uiteraard bevroren is) in de achtergrond ziet en dat alle wilgjes die er groeien een mooie achtergrond vormen voor het fotograferen. Ik besluit dan ook om met de 70-200mm aan de slag te gaan in plaats van met de telelens. Dit levert het onderstaande beeld op.
Het paartje vertrok op een gegeven moment de berg weer op, dus voor de tweede keer konden we weer omhoog ploegen door de sneeuw. Alles bij elkaar moet het gek zijn als ik niet ben afgevallen tijdens deze intensieve trip, maar mooi was het wel dat het paartje de groep stieren wist te vinden en de dieren als groep samen verder gingen. Boven op de heuvel hebben we meerdere uren met de groep ossen door kunnen brengen en mooie beelden kunnen maken van de individuen, die zich goed lieten benaderen en regelmatig gingen liggen, iets dat laat zien dat ze ons geaccepteerd hadden. Ik heb een aantal beelden in een slideshow gezet: let ook eens op de oude stier die een hoorn is kwijtgeraakt en een extra ruige vacht heeft. Wat een karakter was dat!
Ik kan het niet laten om ook gewoon nog even een flinke crop te maken. De details in de horens, de lange haren met sneeuw: zo'n stoer dier moet gewoon eens flink vol in beeld staan. Dus om de serie van dit moment af te sluiten nog een portretje van deze geweldenaar.
Tijdens een korte pauze waarin de ossen liggen uit te rusten en wij even wat sneeuw smelten op een brandertje voor een lekkere kop hete thee neem ik wat tijd om het prachtige palet op de grond vast te leggen. Doordat de sneeuw grotendeels weg geblazen wordt door de wind ontstaan er prachtige patronen van sneeuw en ijs, waarbij stenen en korstmossen hier voorzichtig doorheen prikken. Het lijkt wel of je continu over een abstract schilderij heen loopt en het is toch zonde om dat links te laten liggen!
Dag 4
De vierde dag startte met een geweldige ervaring. De avond ervoor trokken de wolken weg, dus hadden we de wekker om half vijf gezet zodat we de barre tocht naar boven in het donker konden maken. Dit alles omdat we met het eerste licht al boven wilden zijn en ook de ossen alweer gevonden wilden hebben. Floris had de zware taak om bij -19 uit zijn warme slaapzak te kruipen om te kijken of het helder was. Anders zouden we een uurtje langer blijven liggen. Toen hij (na enige gezonde aarzeling) buiten stond was bij mij alle aarzeling wel verdwenen. Er waren slechts een paar woorden nodig om mij in sneltreinvaart uit mijn comfortabele, warme slaapzak te krijgen: "dudes, get out of the tent: northern lights!".
En ja hoor, ondanks dat we nog erg zuidelijk zitten is er een intense noorderlicht storm te zien met hele snelle beweging in de lucht. Helaas was de concentratie van stof wel heel laag, dus leek het noorderlicht met het blote oog grijs en gaf het niet heel veel licht af. Het leek er bij een sluitertijd van 15 seconden wel goed uit te zien, maar thuis bleken helaas alle foto's net niet scherp. Scherpstellen op oneindig was blijkbaar toch niet helemaal goed. Een gave ervaring dus om de tent uit te sprinten voor noorderlicht, maar helaas geen geslaagde foto's. Misschien ooit toch nog eens een flink stuk verder naar het noorden voor goede beelden van noorderlicht.
Maar deze gemiste kans was gelukkig niet bepaald maatgevend voor de dag. We ontbijten snel en vertrekken met onze koplampjes op het hoofd in het donker weer naar boven. De wolkeloze lucht en weinig wind leken mooi licht te beloven, maar ergens had ik wel graag flink veel wind in combinatie met verse sneeuw gewenst. Nu hadden we vooral genoeg licht en dat bleek maar goed ook, een beetje sluitertijd had je wel nodig tijdens het beste foto moment van de trip: we hadden zoals gehoopt (met enige moeite) 'ons' groepje terug gevonden, verstopt achter een van de vele richels die je het zicht ontnemen in dit golvende landschap. Helaas niet echt het eerste licht er op dus, maar dat mocht de pret niet drukken. Toen we de ossen rustig benaderd hadden en de tele uit de tas was gehaald en op statief geplaatst, besloten de heren al gauw dat het gras er onderaan de heuvel toch duidelijk groener uit zag.
Hun uitdaging was de helling die ze dan moesten afdalen en waar op sommige plekken de sneeuw tot zeker een halve meter diep lag. En in plaats van voorzichtig naar beneden te schuifelen (zoals mensen met een stel sneeuwschoenen aan dat doen) deden de heren het geheel in muskusos-stijl: ze storten zich om de beurt met 50 kilometer per uur naar beneden. En dat levert gave plaatjes op! Wederom kan ik moeilijk kiezen en laat ik enkele beelden in een slideshow zien.
Onderaan de heuvel stonden de stieren even prachtig in het decor en kwam de 70-200 weer tevoorschijn om het dier tegen de achtergrond van de Snøhetta te fotograferen. Het blijft een sprookjeslandschap, waar je niet snel op uitgekeken raakt!
Na dit moment vast te hebben gelegd leek de trip gewoon klaar. Beter dan dit wordt het niet toch? Het licht werd al weer harder, de fotokansen leken op. Terug naar de tent dan maar vast, om de boel weer in te pakken? Nee, tuurlijk niet! Pas gaan als de tijd echt helemaal op is. En dan nog een tikkie later. En maar goed dat we hiervoor kozen! Terwijl de zon aan een wolkeloze hemel stond en het licht steeds harder werd stak er een wind op die precies in de goede richting stond en flinke porties sneeuw van de toppen oppakte en het dal in blies waar de ossen naar waren afgedaald. Toch nog een soort van sneeuwstorm (het weer waar ik het meeste op had gehoopt toen ik plannen aan het maken was voor deze trip)! En dan in combinatie met tegenlicht waardoor je bijzondere omstandigheden krijgt.
Dankzij de wind en de stuifsneeuw veranderde het landschap continu. De bergen verdwenen regelmatig helemaal uit het zicht door de stuifsneeuw en de hele wereld vervaagt, maar juist dat gaf weer geweldige fotokansen: dichtbij zie je nog details, in de verte ontstaat een misteffect alles wat een mooie diepte geeft in de foto's. En dan nog de stuifsneeuw die door de takjes heen waaide. Alles was opeens magisch mooi en continu veranderend.
Graag had ik nog uren door gefotografeerd, maar gelukkig luwde de wind wat, zodat ik me met moeite vrijwillig los kon scheuren van deze fotoreis. De terugreis is niet zo boeiend voor jou als lezer natuurlijk. Het enige wat zeker nog de moeite van het delen is is mijn gevoel tijdens de terugreis. Eén ding was voor mij zeker, of de foto's nou gelukt waren of niet, dit was met stip mijn meest bijzondere ervaring tijdens een fototrip: actief, intens en bijzonder. Met gebarsten lippen en ietwat beurse vingers van alle kou, fors vermoeid en toe aan een fatsoenlijk maal die niet binnen enkele minuten bevriest, maar boven alles helemaal vol van verwondering en intens gelukkig kwam er een eind aan dit mooie avontuur.